Tijdens de Week van Lezen en Schrijven Utrecht (8 - 15 september 2024) sloegen 19 organisaties uit de stad de handen ineen om aandacht te besteden aan het belang van de beheersing van taal, rekenen en digitaal om mee te kunnen doen in de samenleving. Er vonden meer dan 60 verschillende activiteiten plaats, voor ruim 1.000 mensen. Zo waren er bewustwordings­campagnes, wervingsacties voor nieuwe vrijwilligers, bijeenkomsten en een interactieve theatervoorstelling voor professionals. En interactieve activiteiten specifiek gericht op de doelgroep, zoals workshops ter verbetering van digitale vaardigheden, een taalmiddag en een speciale karaokeavond; de muziek & taal-editie.

Het doel van de Week was het bereiken van een groter aantal laaggeletterden, het activeren van nieuwe vrijwilligers, het vergroten van bewustwording rond laaggeletterdheid en het organiseren van doelgerichte activiteiten die laaggeletterdheid en lage digitaalvaardigheden aanpakken en voorkomen. We bespreken de belangrijkste doelen en bijbehorende activiteiten van dit project:

Een van de hoofddoelen van de Week van Lezen en Schrijven is meer bewustwording van laaggeletterdheid. Daarbij richtten we ons op verschillende doelgroepen; op een breed publiek van professionals, zoals verwijzers in de wijken, op (potentiële) vrijwilligers en op beleidsmakers.

We trapten de Week van Lezen en Schrijven af met Het Groot Utrechts Dictee. Door de vertaalslag te maken naar eenvoudige taal, videoportretten te tonen en een ervaringsdeskundige aan het woord te laten, gaven we deelnemers een inkijkje in het leven van iemand die niet goed kan lezen en schrijven om zo meer begrip te kweken. Ook riep de burgemeester in haar speech deelnemers op na te denken over de vraag ‘wat kun jij doen voor een laaggeletterde mede-Utrechter?’ en informeerden we bezoekers over vrijwilligerswerk bij de diverse DigiTaalpartners.

Een ander voorbeeld van een activiteit die aansloot bij dit doel was de voorstelling ‘Laaggeletterd’. Deze voorstelling geeft vier laaggeletterden een gezicht. Je ziet wat hen motiveert, welke zorgen zij hebben en wat hun talenten zijn. Een voorstelling die bewustmaakt op de uitdagingen rondom laaggeletterdheid in Nederland, inclusief interactief gedeelte om te komen tot het goede gesprek. De voorstelling werd zeer goed ontvangen door de 74 netwerkpartners, vrijwilligers, medewerkers van de gemeente en verwijzers.

Een andere activiteit gericht op bewustwording was de lunchlezing, die drie keer plaatsvond; een samenwerking tussen de bibliotheek en Stichting Lezen en Schrijven. 33 medewerkers van de bibliotheek kregen hier handvatten om laaggeletterdheid te signaleren en bespreekbaar te maken, zodat zij mensen beter kunnen ondersteunen die hiermee te maken hebben.

Een laatste activiteit die we hier graag uitlichten is de Vertelmiddag “Spreek niet je moerstaal?” Dock ontving in Het Welkomhuis 12 geïnteresseerden, die kennis maakten met de verschillende kanten van taal om bewustwording en begrip voor anderstaligen te creëren. Thema’s waren onder meer meertaligheid als kracht, de humor in eigen woorden, vertalingen die ontbreken, taalwisseling, taal leren, en de stress van laaggeletterdheid. Vijf mensen met verschillende achtergronden kwamen aan het woord. Zij werden na afloop van de vertelmiddag ook geïnterviewd voor de podcast DOCK TAAL “Spreek niet je moerstaal?”. Op deze manier kunnen ook in de toekomst nog vele anderen worden geïnspireerd en geïnformeerd.

Een ander doel van de Week was het bereiken van minimaal 250 laaggeletterden met extra activiteiten, om ze kennis te laten maken met het aanbod op het gebied van taal- en digitale vaardigheden in Utrecht. Dit doel werd, met activiteiten voor ruim 800 mensen, ruimschoots gehaald! Activiteiten die aansloten bij dit doel waren bijvoorbeeld die van Buurtwerkkamer De Verbinding. Daar vonden maar liefst 5 activiteiten plaats: o.a. rekenbingo met pannenkoeken, lunchen & (voor)lezen en wandelgroep & soep. Het aantal bezoekers per activiteit was, mede door het slechte weer, niet overal even hoog, maar er vonden zeer waardevolle uitwisselingen plaats. In totaal werden 15 mensen bereikt.

Een van de activiteiten waar groots werd uitgepakt was Het Taaldorp door NLtraining. Het Taaldorp gaf NT2’ers de mogelijkheid om functionele taal te oefenen in situaties uit de praktijk. Klaslokalen werden tijdelijk omgebouwd tot 12 herkenbare plekken die mensen vaak bezoeken. Zo was de politie Midden Nederland aanwezig, er was een huisarts, een apotheker en een sportinstructeur. Met hulp van vrijwilligers en objecten uit de praktijk werden realistische situaties nagebootst, waarbij mensen op een zo natuurlijk mogelijke manier actief met taal kunnen oefenen. Het werd een ontzettend geslaagde dag met ruim 100 deelnemers.

Stichting Sahayta bereikte met haar activiteiten zo’n 60 NT2’ers. Er stond onder andere een middag bloemschikken gepland en karaoke: de muziek&taal editie. Deelnemers zongen aan de hand van tekst op een beeldscherm mee. Taal leren op basis van ritme helpt laaggeletterden op een speelse manier letters te herkennen en woorden aan elkaar te plakken.

Humanitas organiseerde een succesvolle Taalmiddag, waar zo’n 25 deelnemers op af kwamen. Er werd gedicht en samen gegeten. Tegelijkertijd vond een kinderactiviteit plaats, voor kinderen uit het AZC Oog in Al. De kinderen knutselden met letters en stickers, maakten woordzoekers en kregen poffertjes. Als afsluiter zongen alle deelnemers samen, in 3 talen (Turks, Chinees en Nederlands) het liedje kortjakje; een zeer leerzame en verbindende activiteit!

Dock Zuid organiseerde voor ruim 100 mensen diverse taalspellen, letterbingo en samenleesactiviteiten in het Hart van Hoograven. Deelnemers waren zeer enthousiast; door het speelse karakter van het bezig zijn met taal.

Stichting ASHA besteedde aandacht aan rekenvaardigheid. Deze startbijeenkomst rekenen in Buurtcentrum Oase was het begin van een reeks. Aan bod kwam het belang van rekenen en de toepassing ervan in het dagelijks leven. Rekenen doe je bij het boodschappen doen, bij het gebruik van het openbaar vervoer en tijdens het koken. Doel van de bijeenkomst was om deelnemers te ondersteunen bij het beter functioneren in de maatschappij en hen te helpen mogelijke financiële problemen te voorkomen door de basis van rekenen aan te leren en te versterken. Ruim 75 mensen deden mee.

Een ander succesvolle activiteit was de Mobiele Aandachtschenkerij, waarmee Bibliotheek Utrecht op drie verschillende markten in Utrecht stond, om op een laagdrempelige manier met mensen in gesprek te gaan over laaggeletterdheid. Op deze manier buiten de bibliotheek aanwezig zijn, vooral op een markt, bleek een goed en succesvol idee. Er werden zo’n 150 mensen bereikt, veelal mensen die normaal gesproken niet in de bibliotheek komen en zelf te maken hebben met laaggeletterdheid en hopelijk in de toekomst hun weg naar de bibliotheek weten te vinden.

Ook op digitaal gebied was er veel te doen. Bibliotheek Utrecht opende, in samenwerking met DigiWijs, twee oefenpleinen; in Overvecht en Kanaleneiland. Het oefenplein is gratis en geopend tijdens de openingstijden van de bibliotheek. Op de computers van het oefenplein staan speciale programma's en oefenomgevingen waar bezoekers zonder angst iets verkeerd te doen, kunnen experimenteren en leren. Twee keer per week is er iemand aanwezig om te helpen. Circa 100 mensen kwamen langs tijdens de opening. Er vonden door de hele stad digitale inloopspreekuren plaats, georganiseerd door Basmah Academy en Stichting Al Amal, waar circa 80 mensen terecht konden met hun vragen. Wij 3.0 en DigiWijs organiseerden praktische workshops waar 15 deelnemers tips en informatie kregen over zowel software- als hardware-optimalisaties, een inkijkje kregen in duurzamer computergebruik, DigiD, veilige wachtwoorden en veilig internetten. De GeluksBV richtte zich specifiek op ouderen; op 9 verschillende locaties, onder andere in buurtcentra en woonvoorzieningen, verspreid door de hele stad, gingen 65 ouderen mee op reis door de tijd. Met de inhoud van ‘Het Reizende koffertje’ gingen ze met elkaar in gesprek. De koffer bood vervolgens aanleiding om te ontdekken wat de digitale wereld de gesprekspartners te bieden heeft.

Het derde en zeker niet het minst belangrijke doel van de Week van Lezen en Schrijven was het werven van vrijwilligers voor de diverse taal- en digitaalorganisaties. Leergroepen en taalmaatjes kunnen nu vaak niet van start vanwege een gebrek aan vrijwilligers. Dit probleem wordt steeds nijpender door de toenemende aantallen nieuwkomers in de stad.

Een eerste activiteit waar expliciet werd opgeroepen tot het aanmelden als vrijwilliger was Het Groot Utrechts Dictee. Ook de vertoning van wervingsvideo's van Taal Doet Meer in filmhuizen heeft bijgedragen aan het aantrekken van potentiële vrijwilligers. Deze video’s waren bedoeld publiek te inspireren en motiveren om deel te nemen aan de inspanningen om laaggeletterdheid aan te pakken door hun tijd en vaardigheden vrijwillig aan te bieden.

Vrijwilligerscentrale Utrecht organiseerde een inloopochtend waar potentiële vrijwilligers andere taalvrijwilligers konden ontmoeten en zich konden laten inspireren door een medewerker van het COA. Ook was er deze ochtend iemand van Digiwijs aanwezig om binnenlopers te informeren over de mogelijkheden van digitaal vrijwilligerswerk. Een andere manier om nieuwe vrijwilligers te werven was de workshop 'gedichten schrijven en voordragen'. Posters van de voar taalcampagne waren gedurende en ook nog na de Week zichtbaar door de hele stad.

De Week van Lezen en Schrijven was uiterst succesvol en heeft alle, vooraf gestelde, doelen behaald. Ruim 700 laaggeletterden werden bereikt; ze werden enthousiast gemaakt meer bezig te gaan met taal, kregen concrete handvatten ter verhoging van de zelfredzaamheid en konden tijdens de week uitwisselen met gelijkgestemden. Nieuwe vrijwilligers werden aangetrokken, samenwerkingen verstevigd en professionals gaven aan waardevolle inzichten en praktische tips te hebben gekregen tijdens de verschillende activiteiten die plaatsvonden tijdens de Week. Er werd door de lokale pers flink aandacht besteed aan de Week. Er verschenen diverse (digitale) artikelen en enkele activiteiten werden uitgelicht op Radio M en RTV Utrecht. Al deze uitingen benadrukten het belang van aandacht voor laaggeletterdheid en het cruciale belang van lezen en schrijven om volwaardig aan de samenleving te kunnen deelnemen.